วัดไพชยนต์พลเสพย์ราชวรวิหาร

วัดไพชยนต์พลเสพย์ราชวรวิหาร วัดไทย-รามัญในอำเภอพระประแดง ที่เคยมีความรุ่งเรืองมาตั้งแต่ครั้งต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ภายในวัดมีสถาปัตยกรรมที่มีความเป็นเอกลักษณ์ ศิลปกรรมเก่าแก่ และจิตรกรรมโบราณที่ทรงคุณค่า สิ่งที่เด่นที่สุดคือบุษบกยอดปรางค์ที่เคยเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธสิหิงค์ภายในพระอุโบสถ เป็นงานช่างสกุลวังหน้า ที่หาชมได้ยาก การเดินทางมาเที่ยวชมวัด มาได้หลายเส้นทาง ทั้งทางรถยนต์ หรือจะนั่งเรือข้ามฟากมาก็ได้

วัดไพชยนต์พลเสพย์ ตั้งอยู่ในบริเวณชุมชนพระราชวิริยาภรณ์ ซอย 8 ถนนราชวิริยาภรณ์ ตำบลบางพึ่ง อำเภอพระประแดง วัดอยู่ติดคลองลัดหลวง ตรงข้ามฝั่งคลองกับวัดโปรดเกศเชษฐาราม หากเข้าจากถนนสุขสวัสดิ์ จะถึงวัดไพรชยนต์ฯ จะถึงก่อนวัดโปรดเกศฯ แต่ถ้ามาจากตลาดพระประแดง จะถึงวัดโปรดเกศฯ ก่อน  

วัดไพชยนต์พลเสพย์ เป็นพระอารามหลวงชั้นโท ชนิดราชวรวิหาร แต่เดิมชาวบ้านเรียกว่า วัดปากลัด เพราะตั้งอยู่บริเวณปากคลองลัดหลวง บ้างก็เรียกว่า วัดวังหน้า หรือวัดกรมศักดิ์ก็มี วัดนี้สร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 ในปี พ.ศ.2362 ซึ่งพระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นศักดิพลเสพ* เป็นแม่กอง มาดำเนินการสร้างเมืองนครเขื่อนขันธ์ ป้อมปราการ และขุดคลองลัด ให้เสร็จลุล่วงจากที่ค้างไว้ เมื่อกรมหมื่นศักดิพลเสพสร้างเมืองเสร็จ ท่านจึงได้สร้างวัดขึ้นด้วย และเรียกวัดนี้ว่า วัดกรมศักดิ์ แต่ชาวบ้านมักจะเรียกว่า วัดวังหน้า (ตามตำแหน่งของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นศักดิพลเสพ) ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงพระราชทานนามให้วัดใหม่ว่า วัดไพชยนต์พลเสพย์ โดยคำว่า "ไพชยนต์" มีความหมายถึงบุษบกยอดปรางค์ที่อยู่ภายในพระอุโบสถ ส่วนคำว่า "พลเสพ" นำมาจากคำท้ายชื่อของกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ

เมื่อผ่านซุ้มประตูเข้ามาภายในเขตวัด จะเป็นบริเวณสำหรับประกอบพิธีฌาปณกิจ และศาลาสวดพระอภิธรรม จากนั้นจะมีลานจอดรถกว้าง จากลานจอดรถหากตรงไปจนสุดทาง เป็นบริเวณที่มีต้นไม้ร่มรื่นริมคลองลัด และมีเส้นทางเลี้ยวไปยังเขตพุทธาวาส ที่ตั้งของพระอุโบสถ พระวิหาร รอยพระพุทธบาท บุษบก และหลวงพ่อเนตร

พระอุโบสถ และพระวิหาร จะตั้งอยู่เคียงคู่อยู่ในอาณาเขตเดียวกัน โดยหันหน้าไปทางคลองลัดหลวงที่อยู่ทิศตะวันออก หากยืนหันหน้าเข้าหาอาคารทั้ง 2  ซ้ายมือจะเป็นวิหาร ส่วนขวามือเป็นพระอุโบสถ มีกำแพงแก้วล้อมรอบอาคารทั้ง 2 ไว้ มุมกำแพงแก้วมีวิหารคดอยู่ทั้ง 4 มุม ด้านหลังโบสถ์และวิหาร ประกอบด้วยเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง ตั้งเรียงกัน 3 องค์

บริเวณโบสถ์ วิหาร และพระเจดีย์ มีกำแพงประดับช่องลมลวดลายจีน ซุ้มประตูกำแพงประดับลายปูนปั้น บานประตูเป็นภาพวาดเทพผู้พิทักษ์ในแบบจีน ด้านนอกกำแพงประดิษฐานพระพุทธรูปอริยาบทนั่ง ปางประธานพร และมีตุ๊กตาสิงห์แบบจีนประดับอยู่
 

พระอุโบสถ  

พระอุโบสถของวัด สร้างแบบก่ออิฐถือปูน มีลักษณะทางสถาปัตยกรรมสไตล์จีน ตามแบบพระราชนิยมรัชกาลที่ 3 หลังคาไม่มีช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ หน้าบันประดับด้วยลวดลายดอกไม้ ที่ประดิษฐ์จากเครื่องถ้วยชาม เครื่องเคลือบ ประกอบกับการแต่่งด้วยปูนปั้น เป็นลวดลายพรรณพฤกษาอ่อนช้อย แต้มสีสันตัดกันกับพื้นสีขาวดูโดดเด่นสวยงาม ตรงกลางหน้าบันประดับด้วยแจกันเคลือบแบบจีน ตกแต่งด้วยช่อดอกไม้ประหนึ่งว่าปักอยู่ในแจกัน ขอบฐานด้านล่างของหน้าบันตกแต่งด้วยเครื่องเคลือบชิ้นเล็กชิ้นน้อย เป็นลายนูนสูง เป็นแนวโขดหิน วิวทิวทัศน์ และสัตว์มงคลตามตามแบบศิลปกรรมจีน เช่น ลิง ไก่ ม้า วัว นก เป็นต้น

ซุ้มประตูหน้าต่างภายนอกโบสถ์ ประดับด้วยเครื่องเคลือบและปูนปั้นลงสี ประกอบกันเป็นลวดลายดอกไม้ โดยเฉพาะกรอบด้านบนทำเป็นลายนูนสูงให้เห็นช่อดอกไม้บานแบบมีมิติ ส่วนบานประตูหน้าต่างแต่งด้วยลายรดน้ำเป็นลายพฤกษา ต้นไม้ และสัตว์หิมพานต์ ใบเสมาของโบสถ์เป็นแบบติดผนัง ไม่มีซุ้มเสมา

ภายในพระอุโบสถ ประดิษฐานพระประธานปูนปั้นบุทอง ปางมารวิชัย ประทับอยู่ในบุษบกยอดปรางค์* ทำจากไม้สักแกะสลักประดับด้วยกระจกสี ถือเป็นงานชิ้นเอกของสกุลช่างวังหน้า บุษบกทรงสี่เหลี่ยมจตุรัสหลังใหญ่ มีจตุรมุข คือซุ้มเล็กๆ (มุข) ยื่นออกมาทั้ง 4 ด้าน แต่ละมุขเอียงสอบเข้ามาตรงกลางตามลักษณะการเข้าไม้แบบช่างไทย หลังคาหน้ามุข 2 ชั้น ทรงจั่ว หันหน้าออกด้านนอก ประกอบด้วยช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ และหน้าบันสลักเป็นลายเครือเถาก้านแย่ง ส่วนของเรือนยอดบนบุษบกทำเป็นหลังคาลดหลั่นลงมา 5 ชั้น แต่ละชั้นมีซุ้มบันแถลง ส่วนยอดนั้นทำเป็นยอดปรางค์ ตามแบบศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ภายในซุ้มจตุรมุขประดิษฐานพระพุทธรูปในพุทธลักษณะเดียวกัน ขนาดหน้าตัก 1 ศอก 4 นิ้ว (ประมาณ 60 เซนติเมตร) ประจำอยู่ทุกด้าน ฝาผนังและเสาภายในโบสถ์ ติดวอลเปเปอร์ ลวดลายเดียวกันกับลวดลายผนังในพระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย (ที่อยู่ในเขตพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพฯ) ส่วนจิตรกรรมฝาผนังเป็นสีน้ำแสดงเรื่องราวพุทธประวัติ พุทธชาดก และไตรภูมิพระร่วง

บุษบกยอดปรางค์หลังนี้ มีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 โดยสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท (น้องของรัชกาลที่ 1) โปรดให้สร้างขึ้นเพื่อประดิษฐานพระพระพุทธสิหิงค์ ครั้งที่ทรงอัญเชิญองค์พระลงมาจากเชียงใหม่ โดยนำมาไว้ยังพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ ภายหลังสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทเสด็จทิวงคต พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงเกรงว่าอาจมีโจรมาขโมยทรัพย์สินมีค่าไป จึงโปรดให้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ ไปประดิษฐานไว้ ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว) แต่ก็ไม่ได้นำบุษบกนี้ไปด้วย กระทั่งสมัยรัชกาลที่ 3 กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ (ลูกรัชกาลที่ 1) จึงขอบุษบกนี้มาประดิษฐานพระประธาน ณ วัดไพชยนต์พลเสพย์แทน
 

พระวิหาร

พระวิหาร เป็นอาคารที่มีลักษณะทางสถาปัตยกรรมและศิลปกรรมแบบเดียวกันกับพระอุโบสถ ต่างกันที่ด้านหน้าและหลังของวิหารมีมุขยื่นออกมา มุขด้านหน้าประดิษฐานพระพุทธรูปปางถวายเนตร* หรือที่เรียกกันว่า หลวงพ่อเนตร ขนาดความสูง 1 วา 9 นิ้ว (ราว 2.22 เมตร) เป็นที่เคารพบูชาของชาวพระประแดงเป็นอย่างมาก ภายในซุ้มหลวงพ่อเนตรด้านในประดับกระจกสี และปูนปั้นลวดลายดอกไม้ ส่วนมุขด้านหลังพระวิหาร ประดิษฐานรอยพระพุทธบาทจำลอง บานประตูหน้าต่างของพระวิหาร เป็นลวดลายลงรักปิดทองสวยงาม

ภายในพระวิหาร ประดิษฐานพระประธานปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง 1 วา 16 นิ้ว (ประมาณ 2.4 เมตร) เบื้องซ้ายและขวาขององค์พระ มีพระอัครสาวก พระโมคคัลลานะ และพระสารีบุตร ผนังโดยรอบวิหารเป็นจิตรกรรมฝาผนังที่มีความเก่าแก่ ทรงคุณค่า ด้านหลังพระประธานวาดเป็นภาพแสดงคติความเชื่อเรื่องไตรภูมิ สัตบริภัณฑ์คีรี ป่าหิมพานต์ และทวีปทั้งสี่ ส่วนผนังด้านตรงข้ามพระประธาน เป็นเรื่องท้าวมหาชมพู ทั้งยังเจาะผนังเป็นซุ้ม ประดิษฐานพระพุทธรูปอริยบทนั่ง หน้าตักกว้างประมาณ 16 นิ้ว จำนวนทั้งสิ้น 44 องค์ ภายในพระวิหารยังเป็นที่เก็บพระพุทธรูป โบราณวัตถุ และประติมากรรมเก่าแก่ เช่น ตู้ลายรดน้ำ พระพุทธรูปโบราณต่างๆ เป็นต้น พระวิหารนี้ โดยทั่วไปจะไม่ได้เปิดให้เข้าชม นอกจากมีงาน หรือมีหน่วยงานราชการ สถาบันศึกษา แสดงความจำนงค์ในการขอเข้าเยี่ยมชมในรูปการทัศนศึกษา