พิพิธภัณฑ์ปลากัดไทย

มาทำความรู้จักปลากัดนักสู้กันสักนิดนึงก่อน

ปลากัดเป็นที่รู้จักของคนไทยมาตั้งแต่โบราณ เพราะเป็นปลาแบบบ้านๆ หาได้ตามแหล่งน้ำธรรมชาติ ห้วยหนอง ท้องทุ่งท้องนาทั่วไป ด้วยนิสัยที่ค่อนข้างกร้าวร้าว คนจึงเอามาต่อสู้กัน (กัดกัน) จนฮิตมากขนาดนำมากัดพนันกันเลยก็มี

ลักษณะของปลากัด เป็นปลาขนาดเล็ก ตัวโตกว่าปลาหางนกยูงหน่อย (ความยาวประมาณ 5-6 เซนติเมตร) อายุเฉลี่ยประมาณ 2-3 ปี มีสีสันที่ลำตัวและครีบสวยงาม ตัวผู้จะมีสีเข้ม สดสวย และตัวโตกว่าตัวเมีย ตัวเมียจะมีสีค่อนข้างซีด และตัวเล็กกว่า ปลากัดเป็นปลาที่มีความอดทนสูง เลี้ยงง่าย ตายยาก ไม่ต้องให้อาหารมาก อดอาหารได้ แลกเปลี่ยนออกซิเจนได้โดยตรงโดยไม่ต้องผ่านเหงือก ใช้พื้นที่ในการเลี้ยงน้อย จึงได้รับความนิยม และมีการพัฒนาสายพันธุ์เรื่อยมา จนมีความเป็นเอกลักษณ์ของไทย เป็นที่รู้จักกันกว้างขวางขึ้นเรื่อยๆ มีชาวต่างชาตินำเรื่องราวไปเผยแพร่มีชื่อเสียงไปทั่วโลก และเป็นที่รู้จักในชื่อ ปลากัดสยาม (Siamese Fighting Fish) จนได้รับการขึ้นทะเบียน โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม ให้ปลากัดที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติไทย ในปี พ.ศ.2556

ต้นกำเนิดปลากัด พบได้ตามหนองน้ำตื้นๆ แฉะๆ มาจากสายพันธุ์ธรรมชาติ เรียกกันติดปากว่า ปลากัดลูกทุ่ง หรือ ปลากัดทุ่ง หรือ ปลากัดป่า ที่มีพฤติกรรมชอบกัดกันเอง จึงนิยมมาเลี้ยงเพื่อให้สู้กัน ปัจจุบันได้ปรับเปลี่ยนเป็นเลี้ยงเพื่อความสวยงาม จึงมีการผสมข้ามสายพันธุ์ (Breeding) จนทำให้เกิดรูปลักษณ์แปลกใหม่ มีสีสันสวยงาม มีเฉดสีมากมาย แต่ละตัวมีความสวยงามแตกต่างกันไป
 

ปลากัด ทำไมถึงกัด

หลายคนได้ยินชื่อ ปลากัด แล้วอาจคิดว่าเป็นปลาดุร้าย เที่ยวกัดคนหรือปลาอื่นไปทั่วแบบปลาปิรันย่า แต่จริงๆ แล้ว ปลากัดเป็นปลาตัวเล็กๆ ที่ไม่เป็นพิษเป็นภัยกับมนุษย์เลย ที่เรียกปลากัด เพราะเป็นปลาที่รักอิสระ ชอบอยู่ตัวเดียว จึงรักษาพื้นที่ส่วนตัวไม่ให้ใครรุกล้ำพื้นที่ และเมื่อเจอปลากัดตัวผู้ด้วยกัน ก็แสดงความดุ ด้วยการพองตัว พองเหงือก เบ่งสี ไล่กัดปลากัดตัวอื่นออกไป ด้วยพฤติกรรมแบบนี้ มนุษย์จึงนำมาให้สู้กัน หรือกัดกัน เพื่อดูว่าปลาของใครจะเก่งกว่ากัน
 

การผสมพันธุ์ของปลากัด

ปลากัด เป็นปลาที่มักจะโดนล้อว่าใจง่าย แค่มองตากันก็ท้องได้ จริงๆ แล้วก็เป็นเช่นนั้น เพราะธรรมชาติของปลากัด มีการผสมพันธุ์แบบปฏิสนธิภายนอก ในช่วงที่ปลาอายุได้ประมาณ 3 เดือน - 1 ปี วัยพร้อมผสมพันธุ์ ตัวผู้และตัวเมียจะถูกจับมาวางไว้ใกล้ๆ พอให้เห็นกัน โดยไม่ได้อยู่ในที่เดียวกัน ต่างมองกันไปมองกันมา ที่เรียกว่าการเทียบปลา ตัวเมียก็จะถูกกระตุ้นแล้วออกไข่เก็บไว้ในท้องก่อน (ยังไม่ผสม) ส่วนตัวผู้ก็จะพ่นฟองเหนียวๆ ไว้บนผิวน้ำ ที่เรียกว่า ก่อหวอด รอไว้

จากนั้นเมื่อตัวเมียท้องป่องได้ที่แล้ว ก็จะนำตัวผู้และตัวเมียมาไว้ในที่เดียวกัน ตัวผู้จะตามจีบ บีบรัดท้องตัวเมียจนต้องปล่อยไข่ในท้องออกมา ซึ่งในขณะเดียวกัน พ่อปลาก็จะฉีดน้ำเชื้อไปผสมกับไข่ที่หลุดออกมา เป็นการปฏิสนธิภายนอก แล้วพ่อปลาก็จะรีบอมไข่ไว้ในปาก และเอาไปพ่นใส่ไว้ที่หวอด หรือฟองเหนียวๆ ที่เตรียมไว้ เมื่อวางไข่จนหมดแล้ว พ่อปลาจะไล่แม่ปลาไป แล้วคอยเฝ้าระวังไข่ด้วยตัวเอง ไม่ให้แม่ปลาแอบมากินไข่ (ตอนนี้หากเลี้ยงเอง ต้องแยกแม่ปลาออกไป) พ่อปลาจะคอยเลี้ยงลูกน้อยจนฟักเป็นตัวแต่เพียงลำพัง

สายพันธุ์ปลากัด

ปลากัดมีหลายสายพันธุ์มาก แล้วแต่จะมีผู้ที่พัฒนาสายพันธุ์ใหม่ๆ ออกมาเรื่อยๆ ซึ่งแต่ละสายพันธุ์ก็จะมีความโดดเด่นแตกต่างกันไป สายพันธุ์ที่นิยมเลี้ยงกันมาก เช่น

• ปลาลูกหม้อ ตัวออกจะหนาๆ หน่อย หัวโต ปากใหญ่ บางทีหางมีรูปใบโพธิ์ มีนิสัยอดทน กัดเก่ง เป็นที่นิยมสำหรับการกัดพนัน  
• ปลาลูกทุ่ง หรือปลาป่า ตัวค่อนข้างเล็ก ยาว มักจะมีสีแดงแกมเขียว ว่องไว แต่ก็ตกใจง่าย ปากคม นิยมสำหรับกัดพนัน
• ปลากัดป่ามหาชัย หรือปลามหาชัย (Mahachai Betta) เป็นปลากัดที่พบในบริเวณน้ำกร่อย (ในป่าจาก) ตำบลมหาชัย จังหวัดสมุทรสาคร มีสีฟ้าอมเขียว สีแวววาว
• ปลาสังกะสี เป็นปลาที่ผสมระหว่างปลากัดลูกหม้อ กับลูกทุ่ง เพื่อให้ได้สายพันธุ์แข็งแกร่ง จึงมักมีตัวใหญ่ ผิวหนา
• ปลากัดจีน ไม่ได้มาจากประเทศจีน (อย่าเรียก สายพันธุ์ไชนีส ล่ะ) เป็นปลากัดพันธุ์ไทยนี่แหล่ะ เพียงแต่มีครีบรุ่ยร่าย สีสันฉูดฉาด เหมือนชุดงิ้ว (ชุดอุปรากรจีน) จึงเรียกว่าปลากัดจีน ซึ่งเป็นปลากัดลูกหม้อที่ได้รับการพัฒนาสายพันธุ์ ให้ครีบและหางยาว คนนิยมเลี้ยงเพื่อความสวยงาม หางยาวพริ้ว สีสดเข้ม แต่ไม่ค่อยอดทน จึงไม่ค่อยนิยมนำมากัดพนัน
• ปลากัดหาง เป็นปลากัดที่พัฒนาสายพันธุ์จากปลากัดจีน ให้มีครีบสวยงามแตกต่างกันไป เช่น ปลากัดหางสามเหลี่ยม (Delta) ปลากัดหางพระจันทร์ครึ่งซีก (Halfmoon)* ปลากัดหางมงกุฎ (Crowntail)  

นอกจากนี้ยังมีปลากัดที่มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามลักษณะของปลา เช่น ปลากัดเขมร ปลากัดลายหินอ่อน ปลากัดลายผีเสื้อ ปลากัดหูช้าง ปลากัดยักษ์ ปลากัดทอง ปลาดับเบิ้ลเทล ปลากัดมาเบิ้ล มาเบิ้ลสายขอบ ปลากัดแฟนซี เรดดราก้อน เป็นต้น