ป้อมแผลงไฟฟ้า

ป้อมแผลงไฟฟ้า (Phlaeng Faifa Fortress) หนึ่งในป้อมปราการสำคัญที่ตั้งอยู่ในอำเภอพระประแดง ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นป้อมเดียวในอำเภอพระประแดงที่ยังคงมีสภาพเหลือให้เห็นค่อนข้างสมบูรณ์ สถานที่ทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญแห่งนี้ กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนให้เป็นโบราณสถาน เพื่อการเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์ชาติไทย สำหรับอนุชนคนรุ่นหลัง ได้รำลึกถึงอดีต ป้อมนี้อยู่ติดกับตลาดเทศบาล มีเส้นทางรถยนต์เข้าถึงได้ และสามารถเดินทางมาโดยรถเมล์ หรือเรือข้ามฟาก

ป้อมแผลงไฟฟ้า ตั้งอยู่ติดกับตลาดสดเทศบาลทางทิศใต้ ด้านข้างเป็นโรงเรียนเทศบาลป้อมแผลงไฟฟ้า และโรงเรียนวิสุทธิกษัตรี สามารถขับรถเข้าไปจอดได้ถึงด้านหน้าประตูทางเข้าเลย

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 เป็นยุคของการก่อร่างสร้างเมือง ก่อกำแพงและป้อมปราการ เพื่อป้องกันข้าศึกจากทุกทิศทาง พระองค์ทรงดำริที่จะสร้างป้อมปราการ และเมืองหน้าด่านทางทะเลบริเวณปากแม่น้ำเจ้าพระยา จนกระทั่งล่วงมาถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 ในปี 2358 ทรงดำเนินตามพระราชดำริของพระบิดา ด้วยการจัดตั้งเมืองนครเขื่อนขันธ์ และสร้างป้อมปราการต่างๆ ไว้หลายป้อมด้วยกัน คือ

- ป้อมแผลงไฟฟ้า
- ป้อมมหาสังหาร
- ป้อมศัตรูพินาศ
- ป้อมพระจันทร์พระอาทิตย์
- ป้อมจักรกรด
- ป้อมปู่เจ้าสมิงพราย
- ป้อมราหูจร
- ป้อมปีศาจสิง

ป้อมทั้งหมดนี้ สร้างขึ้นทั้งสองฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยา ระหว่างป้อมฝั่งซ้ายและขวาของแม่น้ำ มีการขึงโซ่ถึงกัน ใช้ซุงปักเป็นจุดๆ ทำลูกทุ่นร้อยโซ่กั้นขวางลำน้ำไว้เป็นระยะๆ สำหรับสกัดกั้นข้าศึกที่อาจยกทัพเข้าสู่เมืองหลวงทางลำน้ำ ป้อมต่างๆ บางป้อมก็ยังคงเหลือให้เห็น บางป้อมก็พังทลายไปหมดแล้ว ส่วนป้อมแผลงไฟฟ้านั้น ยังคงสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ ต่อมาในปี พ.ศ.2436 (78 ปีต่อมา) สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ซ่อมแซมและดัดแปลงเป็นป้อมทหารเรือ สำหรับกองโรงเรียนทหารเรือที่ 3 และในสมัยรัชกาลที่ 6 ทรงโปรดให้บูรณะซ่อมแซมอีกครั้ง

ในปี พ.ศ.2514 เทศบาลเมืองพระประแดงได้เข้ามาดูแลซ่อมแซม ปลูกต้นไม้ และปรับภูมิทัศน์ให้เหมาะกับเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนชาวพระประแดง ป้อมแผลงไฟฟ้าได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานเมื่อวันที่ 18 เมษายน พ.ศ.2423
 

ลักษณะของป้อมแผลงไฟฟ้า

ป้อมแผลงไฟฟ้า นับเป็นป้อมที่แข็งแรงมากในสมัยนั้น ก่อกำแพงไว้ทุกด้าน ทั้งทิศเหนือ ใต้ ตะวันออก และตะวันตก กำแพงด้านทิศใต้เป็นส่วนที่หันเข้าสู่แม่น้ำเจ้าพระยา มีความหนากว่าส่วนอื่น เพราะก่อเป็นกำแพง 2 ชั้น ใส่ดินอัดไว้ตรงกลางระหว่างสองกำแพง ช่วยป้องกันกระสุนปืนที่จะยิงเข้ามา ส่วนใต้ป้อมยังขุดเป็นอุโมงค์ทางเดินไว้ด้วย

ประตูทางเข้าหลักของป้อมแผลงไฟฟ้า ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ติดกับตลาดสด บริเวณด้านหน้ามีพื้นที่ให้จอดรถได้อยู่บ้าง ซุ้มประตูทางเข้าก่อเป็นกำแพงทรงเหลี่ยมหนา ด้านบนประดับด้วยหินทรงกลมที่มุมซ้ายขวา ตรงช่องทางเดินแต่งให้เป็นเพดานทรงโค้ง ประตูด้านนี้แม้ผ่านมานานกว่า 200 ปี ก็ยังอยู่ในสภาพค่อนข้างสมบูรณ์

เมื่อเดินเข้าไปภายในป้อม บริเวณโดยรอบมีต้นไม้ใหญ่ที่ทางเทศบาลปลูกเพิ่มเติมเพิ่มความร่มรื่น มีต้นหางนกยูงอยู่หลายต้น ช่วงเมษายน-พฤษภาคม จะเห็นออกดอกสีแสดดูสวยงามไปทั่ว

ถัดจากซุ้มประตูทางเข้า จะเป็นลานกว้างตรงกลาง จากนั้นมีแนวทางปูนลาดเอียงขนาดใหญ่ พาดขึ้นไปยังระเบียงกำแพงด้านบน ทางลาดนี้ เดิมใช้เป็นทางชักลากปืนขึ้นไปบนกำแพง ริมทั้งสองด้านของทางลาดมีบันไดทางขึ้นและราวจับก่อขนาบทั้ง 2 ฝั่ง ถัดจากบันได เป็นส่วนของกำแพงป้อม บางจุดเจาะเป็นซุ้มประตู เป็นทางเข้าไปในอุโมงค์ใต้กำแพงป้อมได้ ภายในอุโมงค์ทำเป็นทางเดินเชื่อมถึงกัน เป็นที่เก็บเสบียงและอาวุธ ปกติประตูจะปิดใส่กุญแจไว้ (อาจเปิดให้เข้าชมในช่วงเทศกาลสำคัญ เช่น วันสงกรานต์พระประแดง)

เมื่อเดินขึ้นไปบนกำแพง ด้านบนปรับเป็นพื้นราบกว้าง ทำเป็นลานเชิงเทินสำหรับตั้งปืนใหญ่ ปัจจุบันได้วางปืนโบราณไว้ 3 กระบอก มีศาลาหนึ่งหลังอยู่บนลานกำแพง ส่วนด้านซ้ายขวา ทำเป็นทางปูนเล็กๆ ให้เดินชมได้
 

สถานที่น่าสนใจบริเวณใกล้เคียง

- ศาลเจ้าพ่อหลักเมืองพระประแดง
- ศาลพระเสื้อเมือง
- วัดทรงธรรมวรวิหาร