สวนสมุนไพรสมเด็จพระเทพฯ

สวนสมุนไพรสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เหมาะสำหรับคนที่มีความสนใจเรื่องพรรณไม้ และพืชสมุนไพรไทย เพราะเป็นแหล่งรวบรวมพันธุ์ไม้สมุนไพรหลากหลายชนิด ให้บุคคลทั่วไปได้เข้าเยี่ยมชม ศึกษาหาความรู้ด้านพฤกษศาสตร์สมุนไพร และเป็นสวนที่ตกแต่งไว้สวยงาม เหมาะสำหรับการพักผ่อน

สวนสมุนไพรสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี อยู่ในบริเวณศูนย์บำรุงรักษาและบ้านพักพนักงาน บนถนนทางหลวงหมายเลข 3191 ตำบลมาบข่า กิ่งอำเภอนิคมพัฒนา จังหวัดระยอง สวนนี้สร้างขึ้นโดยบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงประกอบพิธีเปิดป้ายสวนสมุนไพร เมื่อวันที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2528 และทรงปลูกต้นจันทน์เทศไว้ ณ สวนสมุนไพรแห่งนี้ด้วย

สวนสมุนไพรฯ มีเนื้อที่ประมาณ 60 ไร่ โดยปลูกพืชสมุนไพรที่เคยใช้กับการแพทย์แผนโบราณไว้มากกว่า 260 ชนิด มีประมาณ 20,000 ต้น มีการจัดแบ่งไว้เป็นกลุ่มๆ ตามสรรพคุณการรักษาโรคในตำรายาไทยโบราณ ซึ่งมีด้วยกันถึง 20 กลุ่ม เช่นกลุ่มพืชหอม กลุ่มพืชถอนพิษ สมุนไพรที่เป็นยาระบาย ถ่ายพยาธิ แก้ท้องเดิน รวมถึงสมุนไพรที่ช่วยในการรักษาโรคมะเร็ง เป็นต้น พืชที่ทางสวนสมุนไพรฯ ปลูกไว้ ถือเป็นแหล่งความรู้ด้านสมุนไพร มรดกภูมิปัญญาไทย ที่นับวันจะสูญหายไป
การเที่ยวชมภายในสวนสมุนไพรฯ แบ่งเป็น 2 ส่วน คือ

ส่วนที่ 1 ภายในอาคารเฉลิมพระเกียรติ 50 พรรษา มีการจัดแสดงนิทรรศการ ด้วยสื่อหลายรูปแบบ แบ่งเป็นห้องต่างๆ เช่น
- ห้องฉายการ์ตูนแอนนิเมชั่น ที่เล่าเรื่องราวการเดินทางของลูกยาง จุดนี้เป็นที่ชอบใจสำหรับเด็กๆ เพราะเป็นการให้ความรู้ในรูปแบบสนุกสนาน
- ห้อง "เจ้าฟ้านักอนุรักษ์" ได้รวบรวมพระจริยวัตรของสมเด็จพระเทพฯ​ ที่พระองค์ทรงเป็นนักอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
- บ้านหมอยา ได้จำลองบรรยากาศบ้านเรือนสมัยก่อน ที่มีหมอพื้นบ้านคอยปรุงยาสมุนไพรให้
- นิทรรศการการตรวจธาตุเจ้าเรือนด้วยตนเอง ช่วยให้เรารู้ธาตุในร่างกาย และการรับประทานอาหารให้เหมาะกับธาตุของร่างกาย
- นิทรรศการเรียนรู้ประโยชน์ของสมุนไพร เป็นตู้ยาจีนโบราณ เป็นตู้ลิ้นชักไม้ติดผนังที่เก็บพืชสมุนไพร และบอกสรรพคุณของแต่ละชนิดเอาไว้
ภายในอาคารนี้ มีมัคคุเทศก์บรรยายในแต่ละช่วงตลอดเส้นทาง

ส่วนที่ 2 ภายนอกอาคาร เป็นการนั่งรถ NGV เพื่อเที่ยวชมพืชสมุนไพรในกลุ่มต่างๆ ที่ปลูกไว้ตามจุดต่างๆ ซึ่งมีตารางกำหนดรอบการนำชมไว้ทุกๆ 30 นาที (ตั้งแต่ 9.00-16.00 น.) และมีมัคคุเทศก์บรรยายตลอดเส้นทาง โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายใดๆ

สิ่งอำนวยความสะดวกภายในสวนสมุนไพรฯ มีร้านอาหาร ร้านขายของที่ระลึก มีให้บริการนวดเพื่อสุขภาพ มีจักรยานให้เช่าขี่ชมสวนและทุกวันเสาร์ต้นเดือน มีตลาดนัด ขายสินค้าเพื่อสุขภาพ พืชสมุนไพร ยาที่ทำจากสมุนไพร และสินค้าอื่นๆ อีกมากมาย