คุกขี้ไก่ เป็นหลักฐานยืนยันเหตุการณ์ในยุคการล่าอาณานิคม ที่เสมือนเป็นภาพเล่าเรื่อง ให้ชาวไทยได้เรียนรู้เรื่องราวประวัติศาสตร์ของเมืองจันทบุรี ที่ได้รับผลกระทบจากการแสวงหาอาณานิคมของชาติตะวันตก คุกขี้ไก่ ตั้งอยู่ในอำเภอแหลมสิงห์ ใกล้กับตึกแดง และชายหาดแหลมสิงห์ อยู่เกือบสุดถึงท่าเรือแหลมสิงห์
คุกขี้ไก่ สร้างขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ. 2436 หรือที่เรียกว่าช่วง วิกฤตการณ์ ร.ศ. 112* สร้างขึ้นโดยชาวฝรั่งเศส พร้อมกับการสร้างตึกแดง แต่เดิมชาวบ้านเห็นว่าสร้างเป็นทรงสี่เหลี่ยมคล้ายป้อม จึงเรียกกันนว่า "ป้อมฝรั่งเศส" แต่แท้จริงแล้วเป็นที่สำหรับคุมขังนักโทษที่ต่อต้านชาวฝรั่งเศส มีทั้งชาวญวน จีน และชาวไทย ส่วนบนของคุกนี้ เคยเลี้ยงไก่ เพื่อให้ไก่ขี้ลงมาข้างล่าง โดนหัวนักโทษที่อยู่ภายในนั้น ต่อมาจึงเรียกกันว่า "คุกขี้ไก่" คุกนี้เลิกใช้งานตั้งแต่ทหารฝรั่งเศสถอนกำลังออกจากเมืองจันทบุรี เมื่อปี พ.ศ. 2447
คุกขี้ไก่ มีลักษณะเป็นเหมือนป้อมสี่เหลี่ยมจัตุรัสลบเหลี่ยม ก่อด้วยอิฐมอญ ขนาดกว้าง 4 เมตร ยาว 4 เมตร สูง 10 เมตร ผนังอาคารด้านนอกเห็นเป็นอิฐมอญก่อโดยไม่ได้มีการปรับเปลี่ยน หลังคาเดิมเป็นเครื่องไม้มุงกระเบื้องทรงพีระมิด ปัจจุบันหลังคาได้ชำรุดไปหมดแล้ว จึงปล่อยไว้แบบเปิดโล่ง ตัวอาคาร(คุก) มีประตูทางเข้าออกเพียงทางเดียว ผนังรอบอาคารแต่ละด้าน เจาะช่องระบายอากาศเป็น 2 แถว มองจากด้านนอกเห็นเป็นแนวริ้วยาว ส่วนด้านในเจาะเป็นเหมือนกรอบช่องหน้าต่างสี่เหลี่ยมขนาดเล็ก แต่ก่อปูนสอบจนเหลือเป็นเพียงแนวช่องตามแนวยาว (เหมือนสี่เหลี่ยมคางหมู) เพียงพอแค่ให้แสงและอากาศผ่านเข้าไป แต่ตัวคนไม่สามารถออกมาได้ และยังทำให้ลมไม่เข้า อากาศด้านในจึงค่อนข้างร้อนอบอ้าว ในอดีตรอบๆ ป้อมจะมีน้ำล้อมอยู่ 3 ด้าน ปัจจุบันเห็นเป็นพื้นร่องโดยรอบเท่านั้น
(ข้อมูลจาก : สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 4 ปราจีนบุรี)
คุกขี้ไก่ ตั้งอยู่ไม่ไกลจากหาดแหลมสิงห์ และตึกแดง เป็นสถานที่ไม่กว้างมากนัก ตัวคุกมีการคงสภาพไว้แบบเดิมๆ ตั้งแต่สมัย 100 กว่าปีก่อน โดยไม่ได้มีการบูรณะ ภายนอกคุก จะเห็นเป็นผนังอิฐมอญ มีการจัดแต่งพื้นที่เป็นทางเดิน และไม้ประดับ สามารถเดินชมได้โดยรอบ หากต้องการเข้าไปชมด้านใน ก็สามารถเข้าไปได้ (ทางเข้าเล็กและเตี้ยหน่อย)
เส้นทางไปยังแหลมสิงห์ ที่สะดวกมี 2 เส้นทาง คือใช้ถนนเส้นสุขุมวิท หรือถนนเฉลิมบูรพาชลทิต
จากถนนสุขุมวิท
1 | จากแกลง จ.ระยอง ใช้เส้นทางถนนสุขุมวิท (ทางหลวงหมายเลข 3)ตรงไปเรื่อย ๆ พอถึงสามแยกปากแซง ให้เลี้ยวขวาไปทางจังหวัดตราด หรืออำเภอขลุง |
2 | พอเลี้ยวมาแล้ว ให้ตรงไปเรื่อย ๆ จนกระทั่งผ่านทางเข้าน้ำตกพลิ้วไปประมาณ 500 เมตร จึงมีทางแยกขวาไปยังแหลมสิงห์ (หมายเลข 3149) |
3 | หลังจากเลี้ยวขวาแล้ว ให้ตรงไปเรื่อยๆ ตามทางหลักอีกประมาณ 16 กิโลเมตร จะเจอคุกขี้ไก่อยู่ด้านขวามือ (ก่อนถึงแยกหาดแหลมสิงห์ 1 เล็กน้อย) |
จากถนนเฉลิมบูรพาชลทิต
1 | หากใช้เส้นทางเลียบทะเล ถนนเฉลิมบูรพาชลทิต มาจากหาดเจ้าหลาว ผ่านเขาแหลมสิงห์ ข้ามสะพานตากสินมหาราช |
2 | เมื่อลงจากสะพานแล้ว เลี้ยวขวาไปทางหาดแหลมสิงห์ |
3 | เลี้ยวขวาไปได้หน่อยเดียว ถึงสามแยก (แยกวัดปากน้ำ) เลี้ยวขวาไปอีกเพียง 50 เมตร คุกขี้ไก่ อยู่ทางขวามือ |
เวลาเปิดทำการ
ทุกวัน 08.30 - 16.30 น. (ไม่เสียค่าธรรมเนียมการเข้าชม)